GASTRONOMIA W DAWNYM BRANIEWIE

Hotel „Schwarzer Adler” został zbudowany w latach w 1784-86 w stylu barokowym przez Johanna Christiana Kundt w miejscu dawnej karczmy. Pierwsza karczma w tym miejscu powstała w 1427 r. Obecnie w Braniewie mamy wysyp lokali gastronomicznych o różnym przeznaczeniu. Można zjeść domowy obiad, fastfood czy pizzę. Można zjeść na miejscu, ale też w domu, bo prawie każdy lokal ma własny transport. W niektórych miejscach mamy dosłownie zagęszczenie lokali, których właściciele zapewne nie zdają sobie sprawy, że gastronomia w tych miejscach ma wielosetletnią tradycję. Takim przykładem może być Karczma Górna przy współczesnej ulicy Fromborskiej, czy Dwór Artusa w miejscu dzisiejszego BCK i jednej z restauracji.

 

tak to mogło wyglądać w dawnym Braniewie … obraz pt. „Scena w tawernie”, którego autorem jest David Teniers (1610-1690) malarz i grafik flamandzki z okresu baroku. Był najbardziej znanym członkiem rodu malarzy flamandzkich. Obraz z 1658 r. znajduje się w National Gallery of Art. W Waszyngtonie znana panorama Krzysztofa Hartknocha z 1684 r. Na pierwszym planie port, w którym mieściły się karczmy portowe. Dwie karczmy Górna i Dolna znajdowały się mniej więcej przy wjazdach do Starego Miasta po obu stronach panoramy. Karczmy odgrywały ważną rolę w funkcjonowaniu miasta już od początku jego powstania. Tu odbywały się spotkania mieszczan, którzy przy alkoholu załatwiali różne interesy lub po prostu zabijali czas. Co ciekawe najbardziej znane braniewskie karczmy znalazły się po za murami miasta i ich zadaniem było zapewnienie noclegu dla podróżnych, którzy nie zdołali dotrzeć do miasta przed zamknięciem bram. Karczmy w mieście oprócz goszczenia mieszczan braniewskich miały przejmować przyjezdnych, którzy czy to z Elbląga czy Królewca podążali do największego miasta na Warmii w celach handlowych. Najbogatsi mieszczanie dobijali targu z zagranicznymi kupcami w ekskluzywnym lokalu jakim był Dwór Artusa, pierwszy raz wzmiankowany w 1353 r. Karczmy na obu krańcach miasta zawdzięczały swoje nazwy położeniu w najwyższym i najniższym punkcie.

Fragment planu Stertzla z 1635 r. Jedno z większych dzieł wykonane po wschodniej stronie na prawym brzegu Pasłęki obejmował tylko 3 obiekty miejskie, mianowicie Miedziany Młyn, szpital św. Ducha i Młyn Miejski. Znajdował się tu drugi umocniony wjazd do miasta przy którym na pewno stała karczma Adlerkrug Karczma na Nowym Mieście mieściła się tuż przy rzece vis-a-vis staromiejskiej Bramy Rzeźnickiej i pod różnymi nazwami istniała ponad 500 lat. Pierwszy raz wymieniono ją w przywileju nadanym przez Radę Starego Miasta w dniu 18.05.1427 r. dla Petera Reyman, któremu na placu przy szpitalu św. Ducha (hl. Geist-Hospital) zezwolono na budowę karczmy. W zamian za wyszynk zobowiązywano go do płacenia czynszu w wysokości 4 marek rocznie, płatnych w ratach na Wielkanoc i dzień św. Michała (29 września). Później ten wielokrotnie przebudowywany lokal przyjął nazwę Niederkrug, czyli dosłownie Dolna Karczma. W różnych okresach, często zamiennie w zależności od źródła karczma w tym miejscu nazwana była też: Unterkruge (Dolna karczma), Adlerkruge (karczma Pod Orłem) i wreszcie gospoda Zum Adler (Pod Orłem) i hotel Schwarzer Adler (Czarny Orzeł) i przetrwa do 1945 r.

Hotel „Schwarzer Adler” na Neustädtische Markt (Rynek Nowomiejski). Pocztówka z 1905 r. W 1452 r. karczmarz chciał od rady za darmo pozyskać przyległy plac, gdzie znalazła się później łasztownia, w której budowano różne łodzie i szmaki. W latach 1462-1463 jej dzierżawcą był mieszczanin Hans Sander. Karczma ta stała po północnej stronie dawnego Rynku Przedmiejskiego (Vorstadtischmarkt) a współcześnie między obecnymi Pl. Piłsudskiego i ul. Gdańską. Rynek ten aż do 1840 r. był wyłącznie placem targowym. Karczma była niszczona podczas kilku oblężeń Braniewa, ale najczęściej, gdy Krzyżacy czy później Polacy palili Nowe Miasto. W 1587 r. karczma została odbudowana za 1000 florenów, a w 1598 r. została przebudowana co kosztowało 1200 florenów.  W 1683 r. zgodę od rady na budowę nowej karczmy na Rynku Nowomiejskim otrzymał mieszczanin staromiejski Vencel Schultz rajca w latach 1673-1683, ale nie wykonał zamierzenia. W 1719 r. ze względu na stan techniczny budynek musiał zostać wyburzony, ale już w latach 1720-1721 miał zostać wybudowany od nowa. Karczma przez kilka stuleci znajdowała się we własności Starego Miasta i była czasowo dzierżawiona a co ważne przynosiła znaczne dochody.

Hotel „Schwarzer Adler” na zdjęciu z 1906 r. Autor R. Schubert. Z lewej pomnik z 1874 r. poświęcony braniewski Jegrom poległym w wojnie francusko-pruskiej 1870-1871 W 1779 r. magistrat sprzedał karczmę Adlerkrug kucharzowi Johannowi Christianowi Kundt za 2000 florenów (lub 666 talarów i 60 srebrnych groszy) oraz dziedziczny czynsz w wysokości 7 talarów rocznie. Dokonał on rozbiórki starej karczmy, co jednak nie wynikało z jej stanu technicznego a dlatego, że ten stary budynek nie spełniał już współczesnych potrzeb. W tym miejscu w latach 1784-86 wybudował on nowy budynek gospody w stylu barokowym, którą nazwał Schwarzer Adler (Pod Czarnym Orłem), który istniał do początku XX w. Kundt otrzymał specjalną pomoc państwową na ten cel, tzw. dodatek budowlany, tj. 10% poniesionych kosztów budowy w wysokości 118 talarów, co wskazuje, że wydał ok. 1200 talarów na jej zbudowanie. W tym czasie karczma miała 26 m długości i 18,5 m szerokości. Był to jednopiętrowy, solidnie zaprojektowany budynek, który miał 5 wygodnych pokoi i stajnię. W roku 1810 r. prowincjonalny inspektor budowlany George Rehefeld (1774-1831), który zbadał i opisał stan miejskich wodociągów stwierdził, że przy hotelu Schwarzer Adler znajdowała się studnia publiczna zasilana wodociągiem ze strumienia Lipówka (Rogicki Potok).

Hotel Schwarzer Adler zbudowany w latach 1908-1909 przez Wilhelma Magendanz w miejscu barokowej gospody o tej samej nazwie. Pocztówka z kolekcji Jacka IwulskiegoPrzed wojną hotel został kupiony przez Bank Ludowy (Volksbank), który zmienił przeznaczenie pomieszczeń. W restauracji otwarto salę kas, a pokoje na piętrach wynajęto na mieszkania. Pocztówka z kolekcji Jacka Iwulskiego Lokalizacja karczmy Pod Orłem ewidentnie nie zmieniła się przez co najmniej dwa stulecia i prawdopodobnie w tym samym miejscu stał także budynek, który został zburzony w 1719 r. Od 1787 r. przy ogrodzeniu cmentarza szpitalnego św. Ducha obok gospody Pod Czarnym Orłem stanął stragan, na którym braniewscy piekarze sprzedawali pieczywo. Miał wymiary 8,7 m długości i 1,9 m szerokości i został wykonany na koszt piekarzy, którzy jeszcze do 1772 r. sprzedawali chleb we własnych domach. Później w 1836 r. w miejscu cmentarza, obok gospody stanie Kasyno Miejskie. Obiekt w XIX w. przez jakiś czas występował pod nazwą Zum Adler (Pod Orłem), a pod koniec wieku uliczka w tym miejscu nosiła nazwę Adlergasse. Na początku XX w. nowy właściciel Wilhelm Magendanz rozebrał dawną karczmę, a na jej miejscu w latach 1908-1909 r. wzniósł nowoczesny hotel o tej samej nazwie. Hotel Schwarzer Adler cieszył się opinią najelegantszego hotelu w mieście, miał wygodnie urządzone pokoje z balkonami, kasyno, wyborne trunki i wyśmienite jedzenie. W 1927 r. nowy właściciel Josef Regenbrecht (1889-1948)urządził w nim obchody 500. lecia działalności w tym miejscu a wydana z tej okazji reklama głosiła: „Największy renomowany hotel istniejący od 1427 roku”. Problemy finansowe zmusiły jednak właściciela do sprzedania obiektu dla Banku Ludowego (Volksbank), który zmienił przeznaczenie pomieszczeń. W restauracji otwarto salę kas, a pokoje na piętrach wynajęto na mieszkania.

HOTEL "SCHWARZER ADLER" - JEDNA Z WIZYTÓWEK PRZEDWOJENNEGO BRANIEWA

Hotel Schwarzer Adler cieszył się opinią najelegantszego hotelu w mieście, miał wygodnie urządzone pokoje z balkonami, kasyno, wyborne trunki i wyśmienite jedzenie. Pocztówka z kolekcji Jacka IwulskiegoW 1927 r. nowy właściciel Josef Regenbrecht (1889-1948) urządził w nim obchody 500. lecia działalności w tym miejscu. Pocztówka z kolekcji Jacka IwulskiegoHotel Schwarzer Adler zbudowany w latach 1908-1909 przez Wilhelma Magendanz w miejscu barokowej gospody o tej samej nazwie. Pocztówka z kolekcji Jacka IwulskiegoHotel Schwarzer Adler w 1943 r. Hotel Schwarzer Adler po zdobyciu Braniewa przez Sowietów w 1945 r. Zdjęcie wykonał korespondent wojenny Emannuił Ewzerichin

 

Hotel przy Rynku Przedmiejskim (później Adolf Hitler-Platz) sąsiadował z Kasynem Miejskim, a w jego miejscu po wojnie powstała restauracja Centralna, a obecnie sklep sieci Biedronka. W 1945 r. hotel został uszkodzony i rozebrany jak większość zabudowy miasta w latach 50. XX w.

Fragment planu Stertzla z 1635 r. Jedno z dzieł obronnych wybudowanych przez Szwedów w latach 1633-1634. To konkretne znajdujące się po zachodniej stronie i nosiło nazwę Hornwerk zapewne od kształtu. Znajdował się tu jeden z dwóch wjazdów do Starego Miasta, a za nim nie widoczna na planie karczma Hohekrug. Druga najbardziej znana braniewska karczma znajdowała się za Bramą Wysoką (Hohe Tor), zwaną też Bramą Górną (Ober Tor), stąd przyjęła też od niej nazwę. W dniu 17.08.1432 r. rada przyznała staromiejskiemu grabarzowi Johannowi Sonnenfeldt plac przed miastem na postawienie karczmy obok cmentarza św. Jana (um den hl. Johannes) na przeciwko „den Leinenwebern" (tkalnia lnu?). Miał on płacić czynsz w wysokości 3 marek w dwóch ratach na Wielkanoc i dzień św. Michała (29 września). Później karczma ta przyjmie nazwę Hohe Krug, czyli Karczma Górna. W różnych okresach, często zamiennie w zależności od źródła karczma w tym miejscu nazwana była: Oberkrug (Karczma Górna), Hohenkrug i Hohe Kruhg (Karczma Wysoka). W 1444 r. karczmarz Johann Sonnenfeld wymieniony jest przy okazji budowy muru przed Bramą Wysoką, który wykonać mieli mistrz Heinrich i jego kompan Kirsten. Za postawienie muru w 80 tys. cegieł otrzymali 23 marki i 8 skojców, co dawało 7 skojców za każdy tysiąc cegieł. W latach 1462-1463 jej dzierżawcą był mieszczanin Niclis Scholtcze. Karczma ta stała prawdopodobnie przy obecnej ul. Fromborskiej nr 8 i 10 (Berlinerstraße 16 i 18). W dniu 25.01.1552 r. wieczorem koło godziny piątej wybuchł pożar na przedmieściu, który ostatecznie zniszczył 60 budynków, zarówno wewnątrz Starego Miasta, jak i poza jego murami. Spłonęły m.in. dach Wieży Kleszej i Karczma Górna, w wyniku czego Rada Miasta w obrębie miasta zakazała krycia dachów strzechą.

tak to mogło wyglądać w dawnym Braniewie … obraz pt. „Mężczyźni pijący w karczmie”, którego autorem jest David Teniers (1610-1690) malarz i grafik flamandzki z okresu baroku. Był najbardziej znanym członkiem rodu malarzy flamandzkich. Odbudowy karczmy Hohenkrug podjął się mistrz Albrecht Marienburg. Miała ona objąć wszelkie prace murarskie wewnątrz i z zewnątrz oraz dach. W karczmie były 2 duże kominy i jeden mały komin. Prace miały objąć także wykonanie jastrychów (wylewki podłogowe) w pokojach i komnatach oraz wybielenie wapnem przesklepienia piwnicy. Roboty miały być ukończone najpóźniej w 1553 r. za co mistrz murarski miał otrzymać 60 marek, ale sam musiał zapewnić niezbędnych pomocników. W 1779 r. przy późniejszej Berlinerstraße 18 istniała kolejna karczma, ale czy stanęła w tym samym miejscu co stojąca jeszcze na początku XVII w. dawna Hohe Krug, nie sposób jest ustalić. Musiał być to dochodowy interes, gdyż właściciele karczm w 1463 r. zajmują pierwsze miejsce wśród płatników czynszu od działek przydomowych. Właściciel Niederkrug musiał płacić 4 marki czynszu rocznie, a 3 marki opłacał właściciel karczmy Hohe Krug. Niejaki Urban Petri pochodzący z rodziny z rodziny Peters (Petris, Petri), występującej w Braniewie od 1382 r., jako zarządca Dworu Artusa również płaci 4 marki.

Przedwojenna ulica Berlinerstrasse (ob. Fromborska). Widoczne budynki po lewej istnieją do dziś. W tym mniej więcej miejscu tj. Berlinerstrasse 16-18 – Fromborska 8-10 stała dawna karczma Hohekrug (Oberkrug) założona na początku XV w.  W czasie wojny pruskiej 1520 r. Krzyżacy podstępem zdobyli Braniewo. W początkowym okresie tej okupacji po obu stronach miasta w karczmach Adlerkrug i Hohen Krug stacjonowało po 2-3 krzyżackich gońców pocztowych. Gdy nocą nadchodziły listy budzono ich dmąc w rogi, aby mogli podejść do zamkniętych Bramy Młyńskiej i Bramy Wysokiej, żeby odebrać korespondencję i przekazać ją dalej. Taką służbę pocztową pełnili tzw. Bryffjongen - gońcy zakonni, którzy o każdej porze dnia i nocy musieli przewozić konno pilne listy. Otrzymywali oni wynagrodzenie i mieli specjalne odzienie z niebieskiego sukna. Z kolei takie środki ostrożności wynikały z podjętej przez Polaków próby podpalenia Starego Miasta przez nadesłanych szpiegów, których schwytano i stracono.

W 1601 r. rada toczyła negocjacje z karczmarzami w związku z transportami do pakowni, a w 1602 r. zrezygnowała z czynszu dla karczm Hohenkrug i Niederkrug. Trzeba zaznaczyć, że sprawy organizowania lokali gastronomicznych a zwłaszcza wyszynku były regulowane przez Radę Starego Miasta w tzw. wilkierzach, czyli przepisach porządkowych normujących życie miasta. W 1565 r. wprowadzono na prośbę proboszcza zakaz wyszynku alkoholu w niedziele i święta, natomiast w 1596 r. zakaz sprzedaży alkoholu służącym po godzinie 8 wieczorem. W 1599 r. na trudniących się wyszynkiem piwa nałożono obowiązek przestrzegania przepisów pod groźbą utraty pozwolenia. Tak więc szynkarze czy karczmarze prócz płacenia czynszu musieli ściśle przestrzegać obowiązujących w mieście przepisów.

widok na fragment ulicy Fromborskiej (Berlinerstrasse) ze zniszczeniami po wojnie. W miejscu istniejącego do dziś wyższego budynku dawniej stała karczma Hohekrug (Oberkrug), czyli Karczma Górna. W niższym budynku (dziś parking przy rondzie) po wojnie znalazła się restauracja „Bagatelka”. W dniu 10.07.1626 r. u ujścia Pasłęki wylądował desant szwedzki pod wodzą samego króla Gustawa Adolfa. Broniący miasta Polacy podpalili przedmieście Koźlin a ogień objął również karczmę Hohe Krug. Później w latach 1632-1633 Szwedzi zbudowali w tym miejscu szańce ziemne tzw. Hornwerk, drugie dzieło zabezpieczało Most Młyński i powstało w pobliżu karczmy Adlerkrug. Fortyfikacje powstałe w okresie panowania szwedzkiego pozostały na miejscu i zostały jeszcze bardziej rozbudowane w latach 1656-1657, kiedy miasto zajęły wojska brandenburskie. Dopiero na początku XVIII w. stopniowo zaczęły niszczeć. W 1716 r. w pobliżu karczmy Adlerkrug została położona nowa nawierzchnia do mostu, a prawdopodobnie równocześnie miało miejsce usuwanie szwedzkich szańców.

plan Pawła Stertzla z 1635 r. na którym mimo, że istniały nie uwzględniono karczm znajdujących się na wschodnim i zachodnim wylocie z miasta  Na znakomitym planie Pawła Stertzla z 1635 r. ukazującym Stare Miasto nie ma żadnej z tych karczm, a przecież w ich pobliżu Szwedzi zbudowali potężne obwarowania ziemne i co oczywiste tylko przez obwarowania przy Bramie Wysokiej i Bramie Młyńskiej były dostępne zabezpieczone mostem zwodzonym wejścia do miasta. Na planie nie widać wielu braniewskich budynków, w tym łaźni miejskiej przy Bramie Gwoździarzy czy w ogóle zabudowań Nowego Miasta (nie zostało zniszczone podczas ataku w 1626 r.) z prostej przyczyny, w założeniu Szwedów miał on podkreślać potęgę ziemnych fortyfikacji, które chcieli pokazać Polakom. Tak więc każdy okazały budynek, który zapewne istniał mógłby odbierać planowi jego główne zadanie, tj. zrobienie wrażenia na Polakach podczas pokojowych obrad w Sztumskiej Wsi. Tymczasem na pewno istniała wówczas karczma Adlerkrug i przyjmowała nocą gości, gdyż do Braniewa wpuszczano tylko za dnia. 

 PRZEDWOJENNE BRANIEWSKIE HOTELE 

Hotel Rheinischer Hof przy Marktstraße 11 (Kościuszki 70) został kupiony w 1890 r. i w ich rękach pozostał do 1945 r.Hotel Rheinischer Hof przy Marktstraße 11 (Kościuszki 70) został kupiony w 1890 r. i w ich rękach pozostał do 1945 r.Hotel Reichshof (Dwór Rzeszy) przy Bahnhofstraße 4. Zdjęcie z lat 1926-1930.Hotel Reichshof (Dwór Rzeszy) przy Bahnhofstraße 4. Pocztówka z kolekcji Jacka Iwulskiego.Hotel „Ermländische Hof” powstał na początku XX w. przy ulicy Marktstrasse 42/44 (Hindenburgstrasse, ob. Kościuszki). Właścicielem w 1928 r. Karl Grunwald. Budynek istnieje do dziś. Zdjęcie udostępnił J. Wójciński.

W dniu 25.07.1655 r. odwiedził Braniewo biskup Wacław Leszczyński (1605-1666) bardzo uroczyście podejmowany przez radę i mieszczan. Dla wzmocnienia załogi pozostawił w Braniewie porucznika z 60 żołnierzami, których mieszczanie początkowo zakwaterowali w Dolnej Karczmie (Unterkrug, późniejszej Adlerkrug).  

Poza miastem również znajdowały się karczmy. Ta najstarsza wzmiankowana po raz pierwszy w 1325 r. przy ujściu Pasłęki, którą miał prowadzić Polak Crisanus. Drugim właścicielem był Echardus. Najbliżej Braniewa była karczma w Siedlisku i ze względu na położenie była „solą w oku” Braniewian, jednak leżała na terytorium krzyżackim, stąd zawsze była konkurencją dla braniewskich właścicieli. W 1689 r. wzmiankowana jest karczma w Sądkowie (Sankau) jednak właściciel zostaje zmuszony przez Radę Miasta do zaprzestania działalności i nie otrzymał też zgody na budowę karczmy na drodze do Siedliska. Istniały też karczmy w braniewskim porcie, ale prawie nic o nich wiadomo.

fragment planu Pawła Stertzla z 1635 r. wykonanego dla Szwedów planu Starego Miasta Braniewa. Widoczny zbliżenie od tyłu na Dwór Artusa przy ulicy Langgasse i 1. Kirchenstrasse.  Jednak najbardziej ekskluzywnym lokalem dawnego Braniewa był Królewski Dwór Artusa (Königliche Artushof). Tego rodzaju domy odgrywały rolę kasyna dla zamożnych kupców i mieszczan, gdzie przy muzyce, jedzeniu i alkoholu dobijano targów handlowych. To właśnie w nim po ciężkim dniu można było znaleźć dobry trunek i jadło oraz rozrywkę w postaci gier, muzyki i tańca. Pierwsza wzmianka o budynku pochodzi z 1353 r., jednak ze sposobu opisu można wywnioskować, że wówczas Dwór istniał już od dłuższego czasu, być może od początku XIV w. W istocie był to zajazd stojący na rogu ówczesnych ulic Długiej (Langgasse) i 1. Kościelnej (1. Kirechenstrasse) i był świadectwem przynależności miasta do Hanzy. Pierwszą wizytę kupca z Hanzy odnotowano w mieście w sierpniu 1358 r. Jednak związek Braniewa z Hanzą mógł zacząć się ok. 1340 r. i trwał do 1681 r. Braniewski Dwór Artusa posiadał statuty z ok. 1400 r. i z 1583 r. Między innymi te statuty dopuszczały do korzystania z przybytku prawie wszystkich obywateli, z wyjątkiem robotników dniówkowych i czeladników. Oprócz codziennych rozrywek, pomieszczenia Dworu rada użyczała członkom społeczności na uroczystości rodzinne, a zwłaszcza wesela.

Początek XX w. Budynek zbudowany pod koniec XVIII w. w miejscu dawnego Dworu Artusa, w którym mieści się Braniewskie Centrum Kultury. Zdjęcie z 1920 r. 1936. Wówczas przebudowano budynek, w którym otworzono kino Artushof, nazwane na cześć dawnego Dworu Artusa. Dwór Artusa słynął z bogatego asortymentu alkoholu. Rozporządzenie Rady Miasta z 1364 r. dotyczące sprzedaży wina wymienia się podatki za handel winem m.in. austriackim, gubińskim, reńskim, Granada i innymi. W samym dworze znajdowała się piwnica na wino, która byłą dzierżawiona przez radę osobom prowadzącym wyszynk w lokalu. Można tu było wypić piwo z Anglii, Lubeki, Rostoku, Brunszwiku oraz ciemne Mumme z Wismaru. Najwięcej serwowano piw warmińskich, w tym podobno dobre braniewskie piwo Stürz der Kerl („Upadek chłopa”), oraz fromborskie Singewol, orneckie Kinast, pieniężnieńskie Leertasche, a także inne z miast warmińskich. Dodać należy, że piwowarstwo w Braniewie było powszechne, gdyż np. w 1668 r. w Braniewie było 11 szynków piwnych, a warzenie piwa miało miejsce w 60 domach (małych browarach), a jeszcze wcześniej podobno nawet w 90. Karczmarze podmiejscy, a więc właściciele Górnej i Dolnej Karczmy mieli obowiązek kupowania piwa od piwowarów miejskich.

Budynek przedwojennego kina Artushof zniszczonego podczas działań wojennych. Zdjęcie Wojciech Iwulski1956. Dawne kino Artushof uniknęło powojennych rozbiórek, odbudowano je jako kino DAR Z biegiem czasu Dwór Artusa stracił swoje znaczenie a dawny budynek z powodu złego stanu technicznego rozebrano w latach 1759-1760. W 1785 r. plac po budynku przejął urzędnik miejski Johann Gottfried Teichmann w zamian za obowiązek zapłaty podatku. Na początku XIX w. budynek odsprzedano kupcowi i armatorowi Fryderykowi Ferdynandowi Kuckein (1777-1863), który urządził na parterze budynku restaurację i sklep, a piętro zamieszkiwał wraz z rodziną. Dom ten gościł w dniu 9.09.1840 r. króla Prus Fryderyka Wilhelma IV wraz z królową Elżbietą. Natomiast w nocy 22/23.05.1865 r. nocował w nim car Rosji Aleksander II Romanow (1818-1881) z żoną carycą Marią Aleksandrowną Romanow (1824-1880) oraz 90-osobową świtą. Następnym właścicielem został jego syn Ferdinand Kuckein, a spadkobiercy Kuckeina zamieszkiwali dom do lat międzywojennych. Na przełomie XIX/XX w. budynek należał do dr prawa Lothara Niewsandt radcy, adwokata i notariusza. W 1936 r. budynek zakupił elbląski kupiec Georg Broschinski, to on przebudował kamienicę na kino, które nazwał Artushof, czyli „Dwór Artusa”. Jak większość zabudowań braniewskich kino zostało zniszczone podczas radzieckich bombardowań w lutym i marcu 1945 r. Po wojnie budynek uniknął rozbiórki, a w 1956 r. został odbudowany i powstało w nim kino Dar. Na przełomie XX/XXI wieku budynek dawnego kina przebudowano na duży kompleks kulturalno-rozrywkowy, oddany do użytku w 2006 r. jako Braniewskie Centrum Kultury. Miejsce i obiekt mają piękną historyczną - wywodzącą się jeszcze ze średniowiecza – tradycję, ale kino nie wiedzieć czemu otrzymało nazwę Baszta a nie Dwór Artusa lub po prostu Artus.

Hotel „Schwarzer Adler” na Vorstädtischer Markt (Rynek Przedmiejski), w tej postaci został rozebrany na początku XX w.  W 1772 r. po włączeniu Braniewa do Królestwa Prus rada Starego Miasta zgłosiła do Izby Wojennej i Domen w Kwidzynie (Marienwerdersche Kriegs- und Domainenkammer), że na Starym Mieście są dwie karczmy Einhorn (Jednorożec) i Schwarze Adler (Czarny Orzeł), z których ta druga na przedmieściu. W 1784 r. wzmiankowany jest na Starym Mieście karczmarz Gehrmann, którego karczma musiała znajdować się w pobliżu kościoła św. Katarzyny, ponieważ rada postanowiła wybrukować 56 prętów kwadratowych ulicy od siedziby dziekana do karczmy Gehrmanna. Najbardziej znanym XIX wiecznym hotelem był Deutsches Haus przy Langgasse 70 (obecnie ul. Gdańska). Hotel funkcjonował co najmniej od początku XIX w. W 1807 r. w czasie okupacji Braniewa przez wojsko napoleońskie hol zajazdu Deutsches Haus zamieniono w scenę teatralną, na której wystawiano sztuki dla francuskich wojskowych.

Hotel Deutsches Haus przy Langgasse 70 (ob. ul. Gdańska) funkcjonował co najmniej od początku XIX w. Pierwsza znana wzmianka pochodzi 1807 r. Ostatni raz hotel wzmiankowany jest w 1862 r. Na pocztówce zaznaczone położenie hotelu Deutsches Haus. W 1848 r. nocowała w nim grupa Polaków na czele z autorem znanego pamiętnika Hipolitem Glazerem. Dzięki niemu poznajemy życie ówczesnego Braniewa oraz nazwisko właściciela, którym był niejaki Silberbach. Jednak najbardziej znanym gościem hotelu był król Prus Fryderyk Wilhelm IV (1795-1861), który nocował w dniu 1.08.1853 r. po otwarciu linii kolejowej Braniewo-Królewiec. Ostatni raz hotel wzmiankowany jest w 1862 r. Według informatora Deutschlands Handel und Industrie: Band. Brandenburg, Schlesien, Ostpreussen z 1867 r. w Braniewie funkcjonowały 3 zajazdy: Rheinischer Hof (Dwór Reński), Zum Adler (Pod Orłem) i Hotel Pasternack (Pasternack to radny miejski, dzierżawca Wieży Byczej). W 1890 r. na Rynku Przedmiejskim była restauracja z ogródkiem Kobbert Centralhalle, a inna restauracja Klautke`s Garten działała na Logenstraße (ob. ul. Przemysłowa).

Stare nazwy trwały również w świadomości mieszkańców. Tak się złożyło, że w 1906 r. miały miejsce pożary, o których Unsere Ermlandische Heimat pisał następująco: pożar w domu przy Berlinerstraße 16 obok miejsca historycznej karczmy Oberkrug (Berlinerstraße 18) … w podobny sposób spłonął dach Deutsches Haus przy Langgasse 70. Oba obiekty już dawno nie istniały.

Hotel Rheinischer Hof przy Marktstraße 11 (Kościuszki 70) istniejący od co najmniej 1850 r. Pocztówka z kolekcji Jacka Iwulskiego.Hotel Reichshof (Dwór Rzeszy) przy Bahnhofstraße 4. Zdjęcie z początku XX w. Właścicielem hotelu był Adolf Krüger (1872 –1942). Od jego nazwiska często hotel nazywano „Krüger”. Po wojnie hotel „Warmia”. Z kronikarskiego obowiązku należy zaznaczyć, że w przedwojennym Braniewie działało wiele lokali, restauracji i hoteli. Jak wynika z książki adresowej Braniewa z 1930 r. funkcjonowały 4 hotele, z tego 3 przy dzisiejszej ul. Kościuszki. Były to oczywiście Schwarzer Adler przy Vorstädter Markt 9 orazistniejący od co najmniej 1850 r. Rheinischer Hof przy Marktstraße 11. Ciekawostką jest, że w 1889 r. w Braniewie odbył się 28. zjazd Pruskiego Towarzystwa Botanicznego (Preussischen Botanischen Vereins) a delegaci gościli właśnie w hotelu Zum Rheinischer Hof. Poza tym istniały powstałe na początku XX w. hotele Ermländische Hof (Warmiński Dwór) przy Marktstraße 42/44 oraz Reichshof (Dwór Rzeszy) przy Bahnhofstraße 4 (czyli powojenny hotel Warmia). Istniało kilkanaście restauracji i lokali, by wymienić gospody Berliner Hof przy Berlinerstraße (ob. Fromborska 10), Zum Goldenen Stern przy Kreuzstraße 33 (Pod Złotą Gwiazdą, ob. ul. PCK), Zur Loge, późniejsza Bürgergarten przy Logenstraße (Przemysłowa).

 POWOJENNE BRANIEWSKI LOKALE GASTRONOMICZNE

Kawiarnia Santos to miejsce spotkań braniewskiej młodzieży lat 60 – 70. XX w.po 1945 w dawnym hotelu Reichshof powstała restauracja Przyszłość, a następnie hotel Warmia i restauracja Stylowawejście do restauracji Stylowa. Zdjęcie udostępnił Kazimierz Mickiewiczrestauracja Centralna powstała w 1970 r. w miejscu dawnego hotelu Schwarzer Adlerz boku restauracji centralnej znajdowała się pijalnia piwa tzw. mordownia nazywana Przylepąrestauracja Kaskada przy ul Kościuszki  

 ulica Fromborska po wojnie w miejscu budynków 8 i 10 stała kiedyś karczma Hohekrug Z kolei najbardziej znane powojenne braniewskie lokale to: Bagatelka, Santos, hotel i restauracja Przyszłość, czyli późniejsza Stylowa wraz z hotelem Warmia, Centralna (1970) czy Kaskada, nie zapominając o wojskowym Kasynie. Był też Bar Mleczny, ale okres komunistyczny miał też swój swoisty „smaczek” …w Braniewie funkcjonowało kilka pijalni piwa, przewrotnie nazywanych „mordowniami” z potocznymi nazwami: Ligawka (Kościuszki), Przylepa (przy Centralnej z wejściem od rzeki), Na złomie (wejście na dzisiejszy rynek)… ale to już inna historia…

 

Źródła: S. Achremczyk, A. Szorc. Braniewo. Olsztyn 1995.;F. Buchholz. Zwei Zinsregister der Altstadt Braunsberg aus den Jahren 1462 und 1463. ZGAE Nr 27. Braunsberg 1939-1942.; F. Buchholz. Braunsberg im Wandel der Jahrhunderte. Braunsberg 1934.; A. Lutterberg. Zur Baugeschichte der Altstadt Braunsberg. ZGAE Nr. 19, Heft 55-57. Braunsberg 1916.; Guttzeit E.J. Die alte Landstraße am Frischen Haff. Handelskarren, Postkutschen und Autos. Das Ostpreußenblatt 1961.; Braunsberg – Braniewo w opisach i fotografii; Braniewo w fotografii

.